Geçen hafta Perşembe günü bilin bakalım Türkiye’ye kim geldi? Hiç beklemediğimiz bir isim bize sürpriz yaptı. Papa 14.Leo. Evet, evet, yanlış duymadınız. Papa 14.Leo. Hani şu İtalya’nın göbeğindeki Roma şehrindeki Vatikan var ya? Hah işte oranın Papası olan 14.Leo geldi. 27 Kasım – 30 Kasım arasında Türkiye’de kalacakmış. Niye mi gelmiş? Haydi, bu sorunun cevabını düşünelim. Elin adamı boşu boşuna gelmez değil mi?
Papa 14.Leo uçaktan iner inmez ayağının tozuyla hemen Anıtkabir’e ziyarete gitti. Törenler falan filan derken sonunda soluğu İstanbul’da aldı. Ben size işin siyasi ve aktüel kısmını anlatmayacağım. Görünenin ardında neler olabileceğini kendimce ifade edeceğim.
PAPA’NIN İZNİK ZİYARETİ
İstanbul’daki temaslarının ardından hemen bir helikopterle İznik’e uçtu. İşte burada da papanın asıl geliş maksadı ortaya çıkmış oldu. İznik ziyareti beni şaşırttı mı? Hayır şaşırmadım. Bilakis bekliyordum. İşte yine bir ekümeniklik sevdası daha gün yüzüne çıkıyordu. Papa 14.Leo kahramanlığa soyunarak, Hristiyan birliği rüyasını görmüş ve hemen bir haçlı zihniyetiyle yollara düşmüştü. İznik’te bir Hristiyanlar Birliği toplantısı yapılacaktı. İznik semalarında çan sesleri yankılandı. Hem de muhteşem görüntülerle "ekümenik dua" töreni yapıldı. Kimler katılmadı ki ama bana göre en önemlisi de İstanbul Fener Rum Ortodoks Patriği Bartholomeos idi. Antakya, Kudüs, İskenderiye patrikleri de teşrif etmişlerdi. Ancak Rus Moskova Patrikliği katılmadı. Papa burada Fener Rum Ortodoks Patriği Bartholomeos ve diğer Hıristiyan ruhani liderleriyle birlikte MS 325'te toplanan Birinci İznik Konsili'nin 1700. yıl dönümünü kutladı. Dini liderler, antik Aziz Neofitos Bazilikası arkeolojik kazıların yakınındaki platforma alay halinde ilerledi ve İsa ve Konsil ikonlarının önünde mum yaktı. İlahiler ve duaların okunduğu törende Patrik ve Papa birer konuşma da yaptı.
Patrik Bartholomeos, "Aradan geçen bunca yüzyıla ve bunların getirdiği tüm çalkantılara, zorluklara ve bölünmelere rağmen, bu kutsal anmaya ortak bir saygı ve ortak bir umut duygusuyla yaklaşıyoruz" dedi. "İznik inancının coşkusunu yüreğimizde hissederek, Hristiyan birliği yolunda ilerleyelim" çağrısı yaptı. Papa ise yaptığı konuşmada, "Bu önemli yıldönümünün uzlaşma, birlik ve barış meyveleri vermesini" diledi. "Bugün, şiddet ve çatışmaların pençesindeki tüm insanlık uzlaşma için feryat ediyor" diyen Papa şöyle devam etti: "Etnik köken, milliyet, din veya kişisel bakış açılarından bağımsız olarak evrensel bir kardeşlik vardır... Dinin savaşı, şiddeti veya herhangi bir köktencilik ya da fanatizm biçimini meşrulaştırmak için kullanılmasını şiddetle reddetmeliyiz."
PAPA NEYİN PEŞİNDE?
Söylenen sözler anlam olarak çok güzel ama bu sözleri evvelce çok duyduk. Hiçbir söz pratikte ve sahada işe yaramadı. Bu sözlerin asıl amacı nedir? Bu papa, patrikler ne yapmaya çalışıyorlar? Tek kelimeyle “Ekümeniklik” peşindeler. Tüm Hristiyanların birleşmesi anlamına gelen ekümeniklik, yüzyıllardır Papaların başarmak istedikleri bir rüyadır.
Yıllar yıllar önceydi. MS. 325 yılında İznik’te bir konsil toplandı. Birinci İznik Konsili, Hristiyan dünyasındaki ayrılıklar öncesinde tüm kilise temsilcilerini bir araya getirmesi ve bugün de Hristiyanların ortak inancı olan İsa'nın tanrısal vasfı temelli inanç belgesinin burada ortaya çıkması nedeniyle tarihi önemde görülüyor. Hristiyan dünyasında 11. yüzyılda yaşanan "büyük bölünme" ile Doğu ve Batı kiliselerinin Katolik ve Ortodoks olarak ayrılmasından sonra karşılıklı aforozlar yapılmıştı. Kaldırılması ise ancak 1965'te mümkün olmuştu.
İşte İznik’te yapılan bu toplantı, ilk İznik Konsili'nin 1700. yıldönümü ve 1965’teki aforoz anlaşmasının da yıldönümü niteliği taşıyor. 1965’ten bu yana iki kilise arasındaki diyalog çalışmaları devam ediyor.
Her ne kadar Papa 14. Leo ve Patrik Bartholomeos'un yanı sıra başka Hristiyan liderlerin de buluştuğu İznik'te birlik mesajları verilse de tam bir birliğin sağlanması çok uzak görünüyor. Ortodoks dünyasının önemli bir unsuru olan Rus Ortodoks Kilisesi'nin törende olmaması bunun bir göstergesidir. 2018'de Patrik Bartholomeos'un Ukrayna Kilisesi'ne "özerklik" vermesinin ardından, Rus Ortodoks Kilisesi ile Rum Patrikhanesi arasındaki çalkantılı ilişkiler daha da gerilmişti. Sonuçta Rus Ortodoks Kilisesi toplantıda yoktu. Başlangıçta tüm Hristiyan kiliselerini dâhil etmek hayal edilmiş olsa da Rus Patriği'nin de onayladığı Ukrayna savaşı, Moskova ile İstanbul patrikleri arasındaki gergin ilişkileri daha da kötüleştirdi. Ayrıca Moskova'ya sıkı sıkıya bağlı Kudüs ve Antakya Patriği de birliğin kurulmasının önünde ayrı birer engel olarak durmaktalar.
PATRİK NE DEMEKTİR?
Sözlükte “baba, yönetici, bir kavmin ya da ailenin reisi” gibi anlamlara gelen patrik kavramı Hristiyanlar tarafından özel itibara sahip piskoposlar için dinî bir unvan şeklinde kullanılmaya başlanmış olup sayıları daha fazla olmakla beraber sözü geçen ve diğerlerine göre daha büyük olan Roma, İstanbul, İskenderiye, Antakya ve Kudüs’ün patrikleri maalesef bir araya gelemiyorlar. Ayrıca İstanbul Ortodoks Patriğinin de Lozan Anlaşmasına göre yetkileri kısıtlıdır. İznik’e katılması bile bizi şaşırtmıştır. Demek ki bu toplantıya katılabilmesi için bayağı siyasi bir pazarlı yapılmışa benziyor.
Günümüzde Ortodoksluk bünyesindeki sekiz kilise patrikler tarafından yönetilmektedir. Bu kiliselerdeki patrik seçimlerinin o kilisenin kurallarına uygun biçimde yapılması öngörülmekle birlikte seçim daha çok patriklerin ikamet ettikleri bölgenin sinodları tarafından gerçekleştirilmektedir.
İZNİK’İN HRİSTİYANLAR İÇİN ÖNEMİ NEDİR?
Günümüze kadar ayakta duran anıtsal eserleriyle hemen herkeste hayranlık uyandıran İznik, 1. EKÜMENİK KONSİLİN yapıldığı yer olması nedeniyle Hristiyan âlemi açısından ayrı bir öneme sahiptir. Zira ilk ekümenik konsil, M.S. 325 tarihinde 218 piskoposun katılımıyla burada yapılmış ve Hristiyanlık dinine hayat veren ve "İznik Yasaları" adıyla bilinen 20 maddelik karar Senatüs Sarayında alınmıştır. İmparator I. Constantinus'un huzurları ile yapılan I. konsil şiddetli tartışmalara sahne olur. İskenderiyeli din adamı Arius'un "Hz. İsa'nın sadece bir insan olduğu ve tanrıdan dünyaya gelmediği" şeklindeki kısa sürede taraftar toplayan tezi, toplantıya katılan piskoposları çileden çıkarır. Sonuçta bugün de savunulan Hz. İsa'nın tanrının oğlu olduğuna dair sav kabul görür. Arius ve arkadaşları toplantıdan kovulur. Kısacası İznik Hristiyanlık açısından önemli bir dini cazibe merkezidir.
Zamanla hep beraber göreceğiz. Bakalım Hristiyan Birliği sağlanacak mı? Çok zayıf bir ihtimal olarak görüyorum. Her ne olacaksa da Papa 14.Leo’ya nasip olmayacak gibi duruyor.
HER ŞEY VATAN İÇİN
“Her şey vatan için” diyerek sözlerimi bitiriyorum. Bu duygularla herkese sevgi ve saygılarımı yolluyorum. Hoşça kalın ve elbette ki her zaman UYANIK KALIN. Sevgi ışığınız kalbiniz rehberiniz olsun.